Thema Gemeentefinanciën
De financiële positie van gemeenten raakt steeds verder uitgehold. Weliswaar waren de jaarresultaten over 2020 gemiddeld genomen redelijk positief, maar dit is toe te schrijven aan eenmalige voordelen als de verkoop van aandelen Eneco door 44 gemeenten, wat € 4 miljard opleverde. Ook de middelen voor de compensatie van de kosten van corona vertekenen het beeld. Uit onderzoek van het ministerie van BZK door Cebeon bleek in 2021 dat gemeenten financieel aan alle kanten in de knel zitten.
€ 2,4 miljard
Zoveel hebben gemeenten sinds 2015 bezuinigd op hun uitvoeringscapaciteit, terwijl het takenpakket juist fors toenam. Een krimp van bijna 15%. Oorzaak? De oplopende tekorten in het sociaal domein.
Gemeenten in de knel
De toenemende druk op de financiële positie leidt tot verschraling van voorzieningen, zoals het beperken van openingstijden, minder onderhoud in de openbare ruimte en het versoberen van minimaregelingen. De verplichte taken in het sociaal domein gaan ten koste van andere taken, zoals onderwijs, sport en cultuur. De financiële reserves van gemeenten zijn in de periode 2010-2019 met gemiddeld circa 30% verminderd, de lasten voor inwoners met gemiddeld 14% gestegen.
Geld voor de jeugdzorg
De uitspraak van de Commissie van Wijzen op 18 mei over het geld voor de jeugdzorg was het beste financiële nieuws voor gemeenten sinds tijden. De commissie onder voorzitterschap van Richard van Zwol oordeelde dat bij de financiële compensatie van de tekorten door het rijk met ingang van 2022 het basisbedrag van € 1,9 miljard uitgangspunt moet zijn. Besparingen op de jeugdzorg kunnen op dit basisbedrag in mindering worden gebracht. Om het jeugdstelsel beheersbaar te maken en de hulp aan kinderen te verbeteren is de Hervormingsagenda Jeugd opgezet. Voor 2022 was in 2021 al een tijdelijke extra tranche afgesproken van € 300 miljoen. Dit bedrag is uiteindelijk voor 2022 opgehoogd met €1,3 miljard.
In december lag er eindelijk een regeerakkoord. Toen bleek dat het nieuwe kabinet de uitspraak van de Commissie van Wijzen eenzijdig terzijde schuift door de financiële reeks niet over te nemen, maar die vanaf 2024 met € 100 miljoen en vanaf 2025 zelfs met € 500 miljoen te verminderen.
Herijking gemeentefonds
Onrust door herverdeling gemeentefonds
De voorgestelde herverdeling van het gemeentefonds leidde in het najaar tot veel onrust onder gemeenten. De VNG organiseerde op 14 en 15 december 2021 2 drukbezochte informele bestuurlijke bijpraatsessies. Deze sessies werden gehouden ter voorbereiding op het gesprek over de herijking van het gemeentefonds tijdens de extra ALV. Gemeenten waren het erover eens dat herijking nodig blijft maar dat de adviezen van de ROB moeten worden overgenomen, en dat van een herverdeling enkel sprake kan zijn als het gemeentefonds aanzienlijk groter wordt.