Thema Inclusieve samenleving
De uitspraak van de Commissie van Wijzen over de tekorten op de jeugdzorg was een grote doorbraak. Het vorige kabinet kwam over de brug met voor 2022 € 1,3 miljard extra voor jeugd. Het rijk en gemeenten committeerden zich aan het maken van een herstelagenda met maatregelen, gericht op een houdbaar jeugdstelsel op lange termijn.
Ook de grote sociaalmaatschappelijke gevolgen van de coronacrisis kregen volop aandacht. Er ging veel geld naar het Nationaal Programma Onderwijs, de cultuursector kreeg extra financiële ondersteuning. Gemeenten hadden opnieuw veel werk aan de uitvoering van de Tozo-regeling. Daarnaast pleitte de VNG bij het rijk opnieuw voor een toereikende financiële compensatie van de aanzuigende werking van het Wmo-abonnementstarief. Het lukte helaas ook in 2021 niet om daar een structurele oplossing met het rijk voor te vinden. Een aantal gemeenten hebben in samenspraak met de VNG de grenzen van de wet opgezocht door aan inkomens te gaan toetsen bij aanvragen voor ondersteuning huishoudelijke hulp. Andere belangrijke onderwerpen waren onder meer toegankelijkheid en inclusie in het kader van het VN-verdrag Handicap, de invoering van de nieuwe Wet inburgering en de ondersteuning van gemeenten bij de hersteloperatie toeslagenaffaire. Een aantal van deze onderwerpen wordt hieronder apart toegelicht.
Toegankelijke gemeenten
De gemeente Stein mag zich de meest toegankelijke gemeente van Nederland noemen. Algemeen directeur van de VNG Leonard Geluk besteedde in oktober zijn Weekjournaal aan het goede voorbeeld van deze gemeente, de winnaar van de wedstrijd Meest Toegankelijke Gemeente. Toegankelijkheid en inclusie stonden in 2021 op meer manieren in de spotlights. Zo schreef de VNG mee aan het vernieuwde Actieplan Toegankelijk Stemmen, dat onder meer moet leiden tot begrijpelijker informatie over stemmen en betere fysieke toegankelijkheid van stemlokalen. Ook was er veel aandacht voor de digitale toegankelijkheid van gemeentelijke websites; het VNG Aanjaagteam digitale toegankelijkheid hielp gemeenten bij het verbeteren hiervan.
Nieuwe Wet inburgering
Met de Wet inburgering worden gemeenten in 2022 verantwoordelijk voor een nieuwe groep inwoners. De VNG werkte in 2021 in nauwe samenwerking met het ministerie van SZW en Divosa, het COA en DUO aan de invoering van deze wet. Ze ontwikkelden samen een breed pakket ondersteuningsmaatregelen die gemeenten helpen bij het uitoefenen van de nieuwe taken. Om duidelijk te maken waar nieuwe Nederlanders op welk moment behoefte aan hebben, werd onder meer de ‘reis’ van een inburgeraar in beeld gebracht.
Daarnaast maakte de VNG afspraken met het rijk over passende financiering en andere randvoorwaarden, zoals een adequate informatievoorziening en gegevensuitwisseling. Een concreet resultaat uit dat overleg: toen bleek dat de kosten van één van de zogeheten leerroutes die de wet beschrijft veel hoger waren dan ingeschat, kwam er na overleg met het ministerie van SZW en de onderwijskoepels extra geld voor de inkoop van deze leerroute.
Sociaal sterker uit de crisis
Op 10 mei 2021 presenteerde de VNG-commissie Sociale impact COVID-19, onder leiding van Paul Depla, haar bevindingen. De commissie roept gemeenten en rijk op om gezamenlijk te werken aan een sociale langetermijnagenda, zodat de samenleving versterkt uit de coronacrisis kan komen.
GGU: Ketenbureau iSociaal Domein
Het Ketenbureau i-Sociaal Domein werkt samen met gemeenten en zorgaanbieders aan een krachtige en duurzame uitvoering van de Wmo en Jeugdwet en het structureel terugdringen van de administratieve lasten. In 2021 werkte het Ketenbureau onder meer aan ondersteuning voor de invoering van het Woonplaatsbeginsel, dat het gevolg is van een verandering van de Jeugdwet. Ook werd veel energie gestoken in de samenvoeging met het programma Inkoop en Aanbesteding Sociaal Domein, op 1 januari 2022.
GGU: Visitatiecommissie financiële beheerbaarheid sociaal domein
30 gemeenten
zijn de afgelopen 2,5 jaar gevisiteerd door de Commissie financiële beheersbaarheid sociaal domein, onder leiding van Marjanne Sint. Eind december leverde de commissie haar eindrapportage op. Ze gaat daarin in op de verschillende factoren die de toenemende druk op het sociaal domein kunnen veroorzaken en deelt lessen van gemeenten om meer grip te krijgen op het sociaal domein. Met de eindrapportage is de opdracht van de commissie afgerond. De VNG en gemeenten gaan door met dit belangrijke onderwerp, onder meer in het kennisnetwerk ‘Grip op het sociaal domein’.
GGU: Wmo voorspelmodel
Het Wmo voorspelmodel voorspelt op basis van open data tot 5 jaar vooruit op gemeente- en wijkniveau hoe de vraag en kosten van de Wmo zich ontwikkelen. Het model is gemaakt door de gemeente Den Haag en in 2020 overgedragen aan de VNG. De VNG heeft het vervolgens in samenwerking met meer dan 30 gemeenten verder ontwikkeld, zodat alle gemeenten het kunnen gebruiken. Dat is eind 2021 afgerond; het model kan vanaf 2022 door elke gemeente gebruikt worden.
Soepele overgang cliënten beschermd wonen
Met ingang van 2021 kunnen ggz-cliënten die blijvend behoefte hebben aan intensieve zorg, gebruikmaken van financiering uit de Wet langdurige zorg. Dit betekent dat deze financiering niet meer vanuit de Wmo komt. De VNG heeft er in 2021 veel aan gedaan om ervoor te zorgen dat er geen cliënten tussen wal en schip vielen door deze overgang. Er werden bestuurlijke afspraken gemaakt over de uitname uit het gemeentefonds, er is nauw samengewerkt met de ministeries van VWS en BZK, het CIZ en de zorgkantoren. Daarnaast maakte de VNG divers ondersteuningsmateriaal voor gemeenten.