Thema Informatiesamenleving
Gemeenten willen werken aan een eerlijke en veilige informatiesamenleving, waarin burgers en de overheid de kansen van de informatiesamenleving kunnen benutten. De VNG ondersteunt gemeenten bij het omgaan met de kansen en risico’s van digitalisering.
Belangrijke vraagstukken waar de VNG in 2021 voor en met gemeenten aan werkte, waren onder meer (digitale) grondrechten en ethiek, informatieveiligheid, data science en het gezamenlijk versterken van de digitale overheid. Samen met marktpartijen bouwden de VNG en gemeenten verder aan Common Ground, een nieuwe informatievoorziening voor gemeenten. Ook ging veel aandacht uit naar het op de politieke agenda krijgen van digitalisering. In aanloop naar de kabinetsformatie bracht de VNG diverse position papers uit om digitalisering een goede plek te geven in het overheidsbeleid. In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen organiseerde de VNG gesprekken over digitalisering met onder meer de wetenschappelijke bureaus van de politieke partijen. Een aantal van deze onderwerpen wordt hieronder apart toegelicht.
Digitalisering kan vóór burgers werken. Mits we daar ook een ethische weging aan geven.
Linda Voortman
Wethouder gemeente Utrecht
In Utrecht werken ze met een ethisch waardenmodel, waaraan de gemeente elk digitaliseringstraject dat effect heeft op inwoners toetst, vertelt wethouder Voortman in een interview in het Trendrapport Informatiesamenleving 2022. Dit trendrapport werd in november 2021 gepubliceerd door de VNG. Het biedt gemeentebestuurders een selectie van maatschappelijke, technologische en organisatorische ontwikkelingen in de informatiesamenleving, die komend jaar voor hen relevant zijn. Onderwerpen zoals de verbinding tussen duurzame en digitale transities en democratische waarden in de informatiesamenleving.
€ 121,89 miljoen
Zoveel krijgen gemeenten in totaal aan incidentele middelen voor de meerkosten die zij maken bij de invoering van de Wet open overheid (Woo). Dat werd in de meicirculaire door de rijksoverheid bekendgemaakt. Daarnaast krijgen gemeenten structurele middelen om aan de Woo te voldoen. De hoogte van de meerkosten zijn het resultaat van het overleg van BZK met de VNG, naar aanleiding van de uitvoeringstoets die de VNG deed naar de invoering van de Woo voor gemeenten.
Data science geeft gemeenten inzicht
Gemeenten gebruiken al langer diverse data-instrumenten voor het vaststellen en verbeteren van hun beleid en uitvoering. Bekende voorbeelden zijn de Gemeentelijke Monitor Sociaal Domein en Waarstaatjegemeente.nl. In 2021 werd de bij de VNG aanwezige expertise van data science ingezet om een aantal specifieke opgaven van gemeenten helder in kaart te brengen. Zo worden met 2 instrumenten, DOOK en DEGO, data ontsloten op het terrein van respectievelijk ondermijnende criminaliteit en de energietransitie.
Interbestuurlijke datastrategie
Gemeenten gebruiken al langer diverse data-instrumenten voor het vaststellen en De overheid is volop bezig met de inzet van data, van het sociaal domein tot de geosector. Dit gebeurt veelal binnen een bepaald domein. Als je echter aan de slag wilt met maatschappelijke opgaven, dan heb je vaak data uit verschillende domeinen nodig. Die data moeten een bepaalde kwaliteit hebben, toegankelijk zijn, en daarnaast is het gebruik ervan gebonden aan strikte afspraken over onder meer privacy. Ook zijn afwegingen over data-ethiek en maatschappelijk belang soms noodzakelijk.
Dit vraagt om interbestuurlijke coördinatie. Daarom heeft de VNG samen met haar overheidspartners, zoals departementen en uitvoeringsorganisaties, in 2021 gewerkt aan het uitvoeringsplan van een al eerder opgestelde interbestuurlijke datastrategie. Aan dit uitvoeringsplan is een portefeuille van maatschappelijke opgaven gekoppeld, waarmee gemeenten en andere overheden interbestuurlijk en over de grenzen van domeinen heen aan de slag kunnen. Bijvoorbeeld bij het inzetten van data bij het tegengaan van ondermijning. Of het vinden van oplossingen voor woningopgaven bij Natura2000 gebieden. Zo wordt tegelijkertijd de data-infrastructuur van Nederland verbeterd én voortgang geboekt op maatschappelijke opgaven.
Resolutie en Agenda Digitale Veiligheid
De Buitengewone Algemene Ledenvergadering stelde begin 2021 de Resolutie Digitale Veiligheid vast. Hierin wordt de noodzaak onderstreept dat gemeenten hun digitale weerbaarheid versterken. VNG-voorzitter Jan van Zanen wees op het belang van digitale weerbaarheid met een brief aan alle burgemeesters over de belangrijkste maatregelen tegen ransomware.
GGU: Een sterke gezamenlijke uitvoering
In 2021 behaalden de VNG en gemeenten diverse resultaten in de Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering (GGU). Deze versterken de uitvoeringskracht van gemeenten, op allerlei vlakken. Zo kwam de standaard Haven beschikbaar, waardoor gemeenten IT-oplossingen die werken volgens de principes van Common Ground kunnen gebruiken zonder hun eigen infrastructuur aan te passen.
Ook kwam GGI-Netwerk beschikbaar voor alle landelijke voorzieningen. Hiermee beschikken gemeenten over een netwerk voor besloten, veilige communicatie waarover zij zelf de regie voeren. Een ander belangrijk resultaat uit de GGU in 2021 is de gezamenlijke inkoop voor mobiele communicatie, GT Mobiele Communicatie 3. Deze aanbesteding is eind 2021 in gang gezet.