Thema Lokale Democratie
De democratie is kwetsbaar en spreekt niet vanzelf. Het is werk in uitvoering; het beste eruit halen en zorgen dat het niet stuk gaat.
Een nieuwe lichting bestuurders en raadsleden staat de komende bestuursperiode voor de taak om in verbinding met inwoners en maatschappelijke organisaties de maatschappelijke veranderopgaven in goede banen te leiden. Alle betrokkenen te horen, de belangen zo goed mogelijk tegen elkaar af te wegen en rekenschap geven van de gemaakte keuzes. En ook om in tijden van gepolariseerde verhoudingen elkaar heel te laten in de politieke arena en zo een goed voorbeeld te geven.
Bouwstenen voor Democratie
In de Bouwstenen voor Democratie zijn de opbrengsten samengebracht van Democratie in Actie, een programma dat begon in 2018 en in 2021 werd afgesloten. Het was gericht op het versterken en vernieuwen van de lokale democratie. Alle overheden en partijen deden mee: het ministerie van BKZ, de VNG, het Nederlands Genootschap van Burgemeesters, de Wethoudersvereniging, de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, de Vereniging van Griffiers, de Vereniging van Gemeentesecretarissen, Statenlid.nu en de Unie van Waterschappen.
In het programma zijn pilots gedaan en gereedschappen ontwikkeld om de doelen dichterbij te brengen. Zoals krachtige gemeenteraden, toegeruste politieke ambtsdragers, betrokken inwoners, een ambtelijke organisatie die zich inleeft, luistert en reageert, en een weerbaar politiek bestuur. Speciale aandacht ging naar de energietransitie, participatie en het uitdaagrecht. In de Bouwstenen staan instrumenten, verhalen en interviews over voorbeeldprojecten.
In 2022 geven we als VNG zelf al vervolg aan de successen van Democratie in Actie. In gezamenlijkheid hopen we tot een opvolgend programma te komen met alle partners.
Quick scan lokale democratie
Eén van de voorbeelden van het voortzetten van succesvolle resultaten uit het programma Democratie in Actie is het instandhouden en vervolmaken van de Quick Scan Lokale Democratie.
De quick scan geeft gemeenten een integraal beeld, een ‘foto’, van de stand van de eigen lokale democratie op basis van input van inwoners, raadsleden, collegeleden en ambtenaren. De uitkomst is een startpunt voor het gesprek over de lokale democratie en stappen om het democratisch samenspel te versterken. Dat gaat bijvoorbeeld over duidelijkheid over wie welke rol heeft in de gemeente, de betrokkenheid van inwoners en het vergroten van diversiteit.
Inspiratiegids Digitale Participatie
De Inspiratiegids Digitale Participatie komt ook voort uit Democratie in Actie. Het bevat tips, praktijkvoorbeelden en een overzicht van instrumenten om digitale participatieprocessen tot een succes te maken. Gemeenten zijn in tijden van de coronamaatregelen in 2020 en 2021 zeer creatief geweest in het – op allerlei manieren – digitaal betrekken van inwoners bij plannen en beleid.
Regionale Samenwerking
In 2018 publiceerde de VNG Denktank Regionale Samenwerking haar rapport. Het biedt adviezen over hoe Regionale Samenwerking te verbeteren. Dit krijgt een vervolg in de Wet Decentraal Bestuur. Een Quick Scan Regionale Samenwerking is in voorbereiding (naar model van de Quick Scan Lokale Democratie).
Financiering lokale politieke partijen
De VNG zette zich er in 2021 opnieuw voor in dat ook lokale politieke partijen in aanmerking komen voor subsidie om hun partijen inhoudelijk te versterken. Samen met het Kennispunt Lokale Politieke Partijen en de Unie van Waterschappen (UVW). VNG-voorzitter Jan van Zanen ondertekende de petitie ‘Versterk de democratie: gelijke kansen voor lokale partijen’ van het Kennispunt. Ook schreven de VNG, het Kennispunt en de UVW gezamenlijk een brief aan de Tweede Kamer. De strekking is dat lokale partijen een grote bijdrage leveren aan de lokale democratie, maar dat ze geen aanspraak kunnen maken op de € 25 miljoen die beschikbaar is voor politieke partijen. Dit is niet uit te leggen. In de brief wordt de Kamer gevraagd de wet zo te wijzigen dat lokale politieke partijen gelijk worden behandeld aan landelijke partijen.