Samenwerken als 1 overheid

De grote vraagstukken van deze tijd hebben oplossingen nodig waarvoor verschillende domeinen en bestuurslagen samenwerken. Inwoners zien de overheid als 1 en verwachten dat de overheid zodanig samenwerkt dat zij niet van het kastje naar de muur worden gestuurd. De praktijk ziet er helaas vaak anders uit. Soms pakt de gebrekkige samenwerking binnen de overheid voor inwoners zelfs rampzalig uit. Zoals te zien is in de moeizame afhandeling van de aardbevingsschade in Groningen en in de kinderopvangtoeslagaffaire.

Versterken van de uitvoering

Bij gemeenten komt alles samen, zij zien als geen ander het belang van een samenwerkende overheid en een sterke uitvoering. In 2021 startte de VNG Focus op Uitvoering, een meerjarige beweging met 3 doelen: het vergroten van de uitvoeringskracht van gemeenten, het borgen van de menselijke maat in de uitvoering en een betere uitvoerbaarheid van wetgeving. Hiervoor zal de VNG relaties opbouwen of uitbouwen met uitvoeringsnetwerken in de domeinen en met de vakverenigingen. Het Samenwerkingsplatform Sociaal Domein, dat is gevormd naar aanleiding van de kinderopvangtoeslagaffaire, is hiervan een voorbeeld.

Focus op Uitvoering sluit aan op het overheidsbrede uitvoeringsprogramma Werk aan Uitvoering (WaU). Aanvankelijk was het WaU-programma van de rijksoverheid en de grote uitvoeringsinstellingen; dankzij de inspanningen van de VNG sloten gemeenten aan. Zowel op hoogambtelijk als politiek-bestuurlijk niveau. In de ministeriële commissie uitvoering vertegenwoordigt VNG-bestuurder Henri Lenferink, burgemeester van Leiden, het gemeentelijke perspectief. In de ambtelijke commissie uitvoering zitten namens de VNG en gemeenten Nathan Ducastel en Arne van Hout. Nathan Ducastel is beleidsdirecteur Informatiesamenleving van de VNG en algemeen directeur van VNG Realisatie, Arne van Hout is gemeentesecretaris in Nijmegen en voorzitter van de Taskforce Samen Organiseren.

Public Ground

De deelnemende partijen aan het WaU-programma werken aan 6 onderwerpen. Een aantal is van belang voor gemeenten en daar werken gemeenten, dankzij de inzet van de VNG, aan mee. Zo wordt gestreefd naar het inrichten van een loketfunctie bij gemeenten, waar inwoners voor alle overheidszaken terechtkunnen. Gemeenten denken mee over de inrichting van deze functie en er worden gezamenlijk experimenten gedaan. Een ander onderwerp is een versnelling van de digitale agenda. Een belangrijk resultaat voor gemeenten en de VNG is dat de uitgangspunten van Common Ground voor de digitalisering van de hele overheid gaan gelden. Met Common Ground bouwen gemeenten, de VNG en marktpartijen samen aan een nieuwe gemeentelijke informatievoorziening. In het WaU-programma is afgesproken dat de principes die hiervoor worden gebruikt ook gaan gelden voor de Public Ground (een basis voor een informatievoorziening voor de gehele overheid). Dat is belangrijk voor gemeenten, want het betekent dat de gemeentelijke informatiesystemen beter zullen communiceren met die van andere overheden. En dat is noodzakelijk voor een effectievere uitvoering.

Uitvoerbaarheid vanaf de start

Een doel van het uitvoeringsprogramma WaU is het versterken van de band tussen beleid, wetgeving en uitvoering. Zodat de ervaringen in de uitvoering worden gebruikt om beleid en wetgeving te voeden. Niet alleen bij de totstandkoming van nieuw beleid en wetgeving, maar ook bij de aanpassing ervan als in de uitvoering blijkt dat dit nodig is. Uitvoerbaarheid is een aandachtspunt in het hele proces en begint bij de beleidsvorming. Uitvoeringstoetsen worden vaker ingezet en via een invoeringstoets wordt een jaar na invoering van beleid onderzocht of de beoogde doelen worden bereikt en er geen inwoners in de knel komen. De VNG doet dit soort toetsen al regelmatig, maar nog lang niet voor alle ministeriële beleidsplannen die gemeenten aangaan. Dat moet veranderen, zo is ook vastgelegd in het regeerakkoord.

Gelijkwaardige relatie

Daarnaast moet de uitvoeringskracht van de gehele overheid verbeteren. Daar worden binnen WaU diverse initiatieven voor ontplooid, waar ook gemeenten nauw bij zijn betrokken. Elke overheid, ook gemeenten, toetst jaarlijks de eigen uitvoeringspraktijk op een aantal thema’s en publiceert een ‘stand van de uitvoering’. De resultaten van alle overheidslagen worden in juni gepresenteerd op de Dag van de Publieke Dienstverlening. De eerste vindt plaats in 2022.
Het nieuwe kabinet geeft in het regeerakkoord duidelijk aan dat het de uitvoeringskracht van de overheid wil versterken. Ook wil het vraagstukken veel meer in samenhang aanpakken. Dat vraagt om veel meer samenwerken als 1 overheid. De VNG is uiteraard blij met deze aandacht en zal zich blijven inzetten voor een goede aansluiting en een gelijkwaardige relatie tussen beleid en uitvoering en tussen centrale en lokale overheid.

• In de 4 sporen voor de inzet voor de kabinetsformatie van de VNG is Samenwerken als 1 overheid een rode draad.
  Meer informatie over de 4 sporen staat in dit artikel op de website van de VNG.
• Van Common Ground naar Public Ground: Nathan Ducastel en CIO-Rijk Lourens Visser vertellen in een interview op iBestuur over de wenselijkheid van samenwerking binnen de gehele overheid op het gebied van informatievoorziening.
  Het artikel is te lezen op de website van iBestuur.
• In een webinar (februari 2021) vertellen bestuurders, waaronder Arne van Hout en Henri Lenferink, over hun inzet voor het versterken van de uitvoeringskracht van gemeenten en een betere aansluiting bij het rijk.
  Het webinar is terug te kijken op de pagina over Focus op Uitvoering op de website van de VNG.