Duo-interview asiel
Stop het jojo-beleid in asielopvang

Wat kwam er op gemeenten af in 2021?

Weterings “Een hoge instroom van asielzoekers, een woningcrisis en de aanloop naar de invoering van de nieuwe Wet inburgering. Behoorlijke uitdagingen, die met elkaar samenhangen. Door een falend woningmarktbeleid zijn er te weinig woningen, wat het voor gemeenten lastig maakt om statushouders te huisvesten. Tegelijkertijd werden 15.000 asielaanvragen met spoed weggewerkt door de Taskforce IND. Dat leidde tot stagnaties en overvolle AZC’s. Heel vervelend voor gemeenten, maar vooral voor de mensen waar het om gaat. Het niet kunnen huisvesten van statushouders is niet goed voor hun integratie.”

Hoogstrate “Gemeenten moeten statushouders huisvesten, maar de opvang van asielzoekers is geen taakstelling. Dat gaat altijd in overleg. Het COA coördineert dat, de verdeling loopt via de provincies. Er zijn veel partijen bij betrokken, zo wordt het COA gefinancierd door het rijk. Het maakt het een complex geheel, waarbij huisvesting en opvang elkaar beïnvloeden. Dat zag je in 2021 heel duidelijk.”

Wat hebben gemeenten in 2021 gepresteerd?

Hoogstrate “In juli hadden gemeenten grote achterstanden in de huisvesting van statushouders. Dat hebben ze in de tweede helft van 2021 ingelopen en dat is, gezien de stand van de woningmarkt, een prestatie van formaat.”

Weterings “Gemeenten hebben niet alleen statushouders, maar ook veel andere aandachtsgroepen gehuisvest. Dat aantal is veel groter, nog geen 10% van alle sociale huurwoningen gaat naar statushouders. Daarnaast hebben gemeenten meer dan 10.000 extra opvangplekken weten te creëren. Ook dat was een enorme prestatie. Terecht hebben de bewindspersonen van BZK en van Asiel en Migratie gemeenten daar een groot compliment voor gegeven.”

Gemeenten moeten statushouders huisvesten, maar de opvang van asielzoekers is geen taakstelling. Dat gaat altijd in overleg.

Ingrid Hoogstrate

Hoogstrate “De noodkreet van Ter Apel leidde tot extra opvang in de gemeente Assen, wat de druk tijdelijk verlichtte. Maar er is een structurele oplossing nodig, want 1 gemeenschappelijke vreemdelingenlocatie voor heel Nederland is veel te weinig.”

Waarom was de VNG verontwaardigd over de aanwijzing van het kabinet om gemeenten te verplichten meer asielzoekers op te vangen?

Hoogstrate “Rond kerst bleken met spoed extra opvangplekken nodig en die zijn toen ook gerealiseerd. Het kabinet kan gemeenten geen aanwijzing geven voor deze opvang, niemand kan gemeenten daartoe dwingen. Later zei het kabinet dat het geen aanwijzing was geweest, maar een ‘dringend bestuurlijk verzoek’.”

Weterings “De gang van zaken is het gevolg van het niet integraal benaderen van dit vraagstuk. Door het tekort aan woningen komt de huisvesting van statushouders in de knel, zij blijven langer in de AZC’s die daardoor vollopen. Daarnaast veroorzaakt de opvang van veiligelanders veel overlast, waardoor het draagvlak in de samenleving afbrokkelt en het lastig is om nieuwe opvangplekken te vinden.”

Waar maakte de VNG in 2021 voor haar leden het verschil?

Weterings “We hebben de Uitvoeringsagenda Flexibilisering asielketen opnieuw hoog op de agenda gezet bij onze bestuurlijke partners. Als we die gezamenlijk uitvoeren, komen we tot een stabiel opvanglandschap waar een jojo-beleid en aanwijzingen niet nodig hoeven te zijn.”

Hoogstrate “Met de uitvoeringsagenda willen we naar een flexibel systeem, waarin bijvoorbeeld de opvang van asielzoekers wordt gecombineerd met tijdelijke opvang van andere groepen die ook dringend huisvesting zoeken. We verwachten dat dit grotere aantallen, kleinschaliger locaties oplevert.”

Provincies en gemeenten kunnen de opvang samen realiseren, waarbij gemeenten de regie voeren.

Theo Weterings

Weterings “Daarnaast hebben we met het rijk voor 2022 een eenmalige financiering van € 10 miljoen afgesproken voor de opvang van alleenstaande minderjarige vreemdelingen tussen de 18 en 21 jaar. Deze groep heeft veel begeleiding nodig, waarvan de financiering geheel bij gemeenten terechtkwam. Dit is een tijdelijke verlichting voor gemeenten, we blijven ons inzetten voor een structurele vergoeding. We hebben het rijk ook opgeroepen om een taakstelling voor de opvang neer te leggen bij de provincies. Provincies en gemeenten kunnen de opvang dan samen realiseren, waarbij gemeenten de regie voeren en rijk en COA faciliteren. Dat past bij een samenhangende aanpak van opvang en integratie. Tot slot zijn betere prognoses voor de opvang van groot belang. Dan kunnen we ons als gemeenten beter voorbereiden.”